Có thể nói, công nghiệp hóa là một trong những nhiệm vụ quan trọng của quá trình phát triển, nó đã mở ra một trang mới trong nền sản xuất vật chất và đời sống văn hóa xã hội của đất nước. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là gì? Tác động của công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước là gì? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu qua bài viết này.
Công nghiệp hóa là gì?
Công nghiệp hoá là sự chuyển hoá căn bản và toàn diện hầu hết các hoạt động sản xuất từ lao động thủ công sang sử dụng rộng rãi lao động phổ thông trên cơ sở phát triển công nghiệp.
Hiện đại hoá là quá trình ứng dụng, trang bị những thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến, hiện đại vào sản xuất, vận hành, dịch vụ và quản lý kinh tế xã hội.
Vì vậy, công nghiệp hoá, hiện đại hoá hiện nay là quá trình chuyển hoá căn bản và toàn diện các hoạt động kinh tế, xã hội, từ lao động chân tay là chủ đạo sang hoạt động kinh tế, xã hội và kinh tế do lao động phổ thông chi phối. Năng suất lao động xã hội.
Có thể thấy, công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo quan niệm mới không còn giới hạn ở trình độ sản xuất và lực lượng kỹ thuật thuần túy, mà giống như những người lao động công nghiệp trước đây vẫn nghĩ, chỉ chuyển lao động chân tay thành lao động cơ khí.
Công nghiệp hoá là gì?
Lịch sử công nghiệp hóa
Mức sống ở hầu hết các xã hội tiền công nghiệp không cao hơn mức đủ sống. Điều này có nghĩa là hầu hết mọi người đều tập trung vào sản xuất những mặt hàng cơ bản nhất để tồn tại. Ví dụ, ở châu Âu thời trung cổ, 80% lao động làm nông nghiệp tự cung tự cấp.
Một số nền kinh tế tiền công nghiệp, chẳng hạn như Hy Lạp cổ đại, đã phát triển các hoạt động thương mại và trao đổi, mang lại sự thịnh vượng ngoài đời sống cơ bản nhất. Nạn đói rất phổ biến trong các xã hội tiền công nghiệp. Tuy nhiên, Hà Lan, Anh trong thế kỷ 17 và 18, các thành bang của Ý vào thế kỷ 15, Hy Lạp cổ đại, La Mã và các quốc gia khác đã thoát khỏi quy luật này thông qua trao đổi và buôn bán các sản phẩm nông nghiệp. Người ta ước tính rằng trong thế kỷ 17, có tới 70% nguồn ngũ cốc của Hà Lan được nhập khẩu. 75% lương thực của người Hy Lạp cổ đại vào thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên được nhập khẩu.
Anh là quốc gia đầu tiên đạt được công nghiệp hóa. Đây cũng là nơi khai sinh ra cuộc Cách mạng công nghiệp, thành phố công nghiệp đầu tiên trên thế giới là Manchester.
Nhiều nước thế giới thứ ba bắt đầu các chương trình công nghiệp hóa dưới ảnh hưởng của Hoa Kỳ hoặc Liên Xô trong Chiến tranh Lạnh vào nửa sau của thế kỷ 20. Nỗ lực này đã thành công ở một số quốc gia Đông Á hơn các khu vực khác. Phần còn lại của thế giới (ngoại trừ các quốc gia ở châu Âu sau này đã được công nghiệp hóa, mặc dù tiến trình của họ đã bắt đầu trước Thế chiến thứ hai).
Theo một báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, Hoa Kỳ là nhà sản xuất công nghiệp lớn nhất thế giới vào năm 2005, tiếp theo là Nhật Bản và Trung Quốc.
Hiện nay, cơ chế phát triển chủ đạo của các tổ chức phát triển quốc tế (Ngân hàng Thế giới, OECD, Liên hợp quốc và các tổ chức quốc tế tương tự khác) là xóa đói giảm nghèo. Cơ chế này vẫn nhấn mạnh đến tăng trưởng kinh tế, nhưng cho rằng các chính sách công nghiệp hóa truyền thống sẽ không mang lại hiệu quả lâu dài. Trong thế giới thương mại tự do ngày nay, việc tạo ra và hỗ trợ các ngành công nghiệp trong nước kém hiệu quả là vô ích.
Lịch sử công nghiệp hoá.
Tác dụng của công nghiệp hóa
Vậy vai trò của công nghiệp hóa, hiện đại hóa là gì? Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã tác động to lớn và toàn diện đến sự phát triển kinh tế, xã hội của Việt Nam.
- Tạo điều kiện để phát triển năng suất, tăng năng suất lao động xã hội, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế, đồng thời tạo việc làm, tăng thu nhập, nâng cao đời sống nhân dân.
- Tạo lực lượng sản xuất mới, tạo điều kiện củng cố quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa, củng cố và tăng cường quan hệ công nhân, nông dân, trí thức.
- Tạo điều kiện hình thành và phát triển nền văn hoá mới xã hội chủ nghĩa, phát triển các nền văn hoá dân tộc tiên tiến, giàu đẹp, đậm đà bản sắc dân tộc.
- Có cơ sở vật chất và công nghệ tốt, xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, củng cố và tăng cường quốc phòng, an ninh.
Xem thêm : những điều cần biết về ngành công nghiệp không khói
Các loại hình công nghiệp hóa
Cho đến nay, công nghiệp hóa được thực hiện dưới nhiều hình thức và phương thức khác nhau, nhưng có thể chia đại khái thành hai loại:
Loại thứ nhất là công nghiệp hóa truyền thống, bao gồm: công nghiệp hóa cổ điển xảy ra ở các nước phương Tây, từ cuối thế kỷ XVIII đến giữa thế kỷ XX, một số nước đã hoàn thành và công nghiệp hóa. Các nước xã hội chủ nghĩa thế kỷ XX.
Thứ hai là kiểu công nghiệp hóa mới bắt đầu từ những năm 1960 và vẫn đang tiếp tục.
Từ những mặt tiêu cực và trở ngại của công nghiệp hóa cổ điển và kinh nghiệm thành công của con đường công nghiệp hóa mới ở một số nước, các nhà chiến lược công nghiệp hóa ở nhiều nước hiện nay đang nghiên cứu và thực hiện công nghiệp hóa mới không chỉ rút ngắn thời gian mà còn hội nhập với thế giới. Yêu cầu của thời đại kinh tế mới, kinh tế tri thức và phát triển bền vững.
Các quốc gia có thể có những yêu cầu khác nhau đối với quá trình công nghiệp hóa mới, nhưng nhìn chung chúng sẽ không vượt quá những điểm sau:
- Khắc phục tối đa những khuyết điểm của CNH cổ điển (lâu đời, bất công xã hội, lãng phí vật chất, tàn phá môi trường).
- Sự kết hợp giữa công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển song song kinh tế và công nghệ, phát triển công nghệ thông tin, công nghệ cao, tiếp thu kinh tế tri thức.
- Phát triển bền vững, coi trọng kinh tế, xã hội và môi trường.
Các loại hình công nghiệp hoá.
Công nghiệp hóa ở các nước và Việt Nam
Ở Trung Quốc, loại hình công nghiệp hóa mới được hiểu là “hàm lượng công nghệ cao, lợi ích kinh tế tốt, tiêu tốn ít tài nguyên, ít ô nhiễm môi trường, sử dụng triệt để lợi thế về nguồn nhân lực”. (Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 16) Đảng Cộng sản Trung Quốc, 2002). Nhiều quốc gia khác đã hoàn thành công nghiệp hóa và hiện đã xây dựng chiến lược phát triển bền vững, cũng là để khắc phục những khuyết điểm còn tồn tại của quá trình công nghiệp hóa cổ điển.
Ở nước ta, con đường công nghiệp hóa không thể theo mô hình truyền thống, còn những tồn tại, hạn chế nêu trên. Tám văn kiện lớn đưa ra công thức “công nghiệp hóa, hiện đại hóa” và chín văn kiện lớn đặt vấn đề “công nghiệp hóa tiến lên hiện đại hóa”, thể hiện sự lựa chọn một hình thức công nghiệp hóa mới. Cho đến nay, có thể hình dung các đặc điểm của công nghiệp hóa nước ta như sau:
- Công nghiệp hóa phải rút ngắn thời gian và phát triển nhanh chóng để bắt kịp trình độ của các nước.
- Công nghiệp hóa liên quan đến phát triển hiện đại hóa, công nghệ mới, công nghệ cao, công nghệ thông tin, kinh tế tri thức.
- Kinh tế – xã hội phát triển đồng thời, nâng cao chất lượng cuộc sống, bảo đảm công bằng xã hội, bộ mặt chủ nghĩa xã hội.
- Phát triển bền vững, bảo vệ và cải thiện môi trường, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên.
