Công nghệ sẽ thay thế con người hay tạo ra một thế hệ xuất chúng hơn?

Trong một viễn cảnh về tương lai không xa, robot sẽ thay thế con người trong phần lớn các hoạt động, tạo ra một “quân đoàn” thất nghiệp. Nhưng cũng có một kịch bản khác, công nghệ sẽ cách mạng hóa, nâng cao mức sống của con người, với những công việc mới.

Những tiến bộ trong trí tuệ nhân tạo, hoặc khả năng học hỏi của máy móc bằng cách thu thập một lượng lớn dữ liệu, đang khiến người ta phải suy nghĩ lại về những công việc từng được cho là “chỉ con người mới có thể làm”.

Một bài báo năm 2018 của Cục nghiên cứu kinh tế quốc gia Mỹ đã chỉ ra một loạt các quan điểm, từ các dự báo đáng lo ngại về tình trạng thất nghiệp do robot gây ra, cho đến những dự báo về việc tạo việc làm mới.

Nhân viên thu ngân, nhân viên bán hàng, nhân viên tiếp thị qua điện thoại, trợ lý, đầu bếp, bồi bàn, lễ tân, nhân viên ngân hàng, nhân viên bảo vệ, phân tích dữ liệu, nhân viên khai thuế và lái xe tải,… là những công việc dễ bị tự động hóa nhất. Những người khác có thể khó bị thay thế hơn như bác sĩ phẫu thuật, kế toán và chuyên viên phân tích tài chính. Nguy cơ người lao động có trình độ học vấn thấp bị tụt hậu có thể gia tăng, làm trầm trọng hơn sự bất bình đẳng kinh tế.

Tự động hoá.

Lao động làm công việc lặp đi lặp lại, chủ yếu trong sản xuất, là những người đầu tiên bị ảnh hưởng trực tiếp bởi tự động hóa, với ngành công nghiệp ô tô chịu tác động lớn nhất. Kể từ năm 1980, số công nhân sản xuất ở Mỹ đã giảm một phần ba, xuống còn khoảng 13 triệu, trong khi sản lượng tăng gấp đôi.

Xem thêm: Công nghệ chế tạo robot và quá trình phát triển.

Theo một nghiên cứu mới đây từ viện nghiên cứu của International Business Machines Corp, có tới 120 triệu công nhân trong 12 nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể cần phải được đào tạo lại trong 3 năm tới. Một báo cáo năm nay của Chương trình Chính sách đô thị của Viện Brookings cho thấy khoảng 36 triệu người Mỹ đang làm những công việc có khả năng tự động hóa cao trong tương lai. Trong một báo cáo năm 2017, McKinsey & Co. dự đoán rằng có đến 14% lực lượng lao động toàn cầu – 375 triệu người – sẽ cần phải đổi nghề vì tự động hóa vào năm 2030.

Việc xác định các công việc có thể bị thay thế dễ hơn nhiều so với việc dự đoán lượng công việc mới sẽ được tạo ra. Trước sự ra đời của internet và điện thoại thông minh, thật khó có thể thấy trước nhu cầu của thị trường lao động với các nhà thiết kế ứng dụng di động hoặc các chuyên gia truyền thông xã hội, thậm chí là các nhà sáng tạo nội dung trên Youtube.

Doanh số của mặt hàng robot dịch vụ chuyên nghiệp – thường được sử dụng cho các chức năng phi công nghiệp như hậu cần, kiểm tra và bảo trì – đạt 271.000 đơn vị trong năm 2018, tăng 61% so với năm 2017, theo Liên đoàn Robotics Quốc tế. Forrester Research Inc. dự đoán rằng tự động hóa sẽ loại bỏ 10% công việc của Mỹ vào năm 2019 nhưng bù lại sẽ tăng 3% công việc như botmaster và nhà thiết kế giao diện người dùng.

Tự động hoá sẽ bỏ xa con người.

Một số quốc gia đã bắt đầu hành động để chuẩn bị sẵn sàng cho lực lượng lao động của họ. Một báo cáo năm 2018 của Tổ chức Tình báo Kinh tế đã dành điểm số cao nhất cho Hàn Quốc, Đức, Singapore, Nhật Bản và Canada về sự chuẩn bị cho làn sóng tự động hóa sắp tới.

Trong số 25 quốc gia được đánh giá, Mỹ được xếp hạng thứ 9, chỉ sau Vương quốc Anh. Mỹ cũng ở gần giữa của top 20 quốc gia có nhiều robot trên mỗi công nhân nhất. Mỹ có 217 robot cho mỗi 10.000 công nhân, thấp hơn nhiều so với 831 của Singapore. Mật độ robot là 338 đối với Đức và 140 đối với Trung Quốc. Trung bình trên toàn thế giới là 99, theo Liên đoàn Robot quốc tế .

Lịch sử cho thấy, quá lo lắng về việc máy móc thay thế con người là không cần thiết. AI và robot được coi là Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, sau những biến đổi lớn khác trong thế kỷ 18, 19 và 20. Mỗi làn sóng công nghệ mới, các công việc mới cũng đã xuất hiện để cân bằng thị trường lao động.

Tiến bộ công nghệ đã thay đổi việc làm trong nhiều lĩnh vực, từ nông nghiệp và cửa hàng thủ công, sang sản xuất và nhân viên, sang các ngành nghề dịch vụ và quản lý. Một cuộc khảo sát của Diễn đàn Kinh tế Thế giới đã kết luận rằng trong khi 75 triệu việc làm có thể bị thay thế, thì 133 triệu việc làm mới có thể xuất hiện, phù hợp hơn với sự phân chia lao động giữa con người, máy móc và thuật toán.